Thế giới này
có ba phần tư diện tích là nước. Nhà mình có ba phần tư đồ đạc là sách. Sách
nhà mình có ba phần tư tổng số là… của mình.
Người ta bảo
“Cháy nhà mới ra mặt chuột”, còn mình thì bảo “Sửa nhà mới ra mặt sách”. Trời đất
ạ, cơ man nào là sách, dọn đến mấy ngày vẫn không xong! Chồng mình mồ hôi mồ kê
nhễ nhại, mặt mày hầm hầm, liên tục cằn nhằn: “Em phải xem lại, bỏ được gì thì
bỏ đi, chỗ đâu mà chứa!” Mình cũng mồ hôi mồ kê nhễ nhại, chẳng nói chẳng rằng,
cứ lầm lũi buộc buộc, xếp xếp, nhồi chặt vào các thùng carton. Nhưng rồi cũng đến
lúc không thể nhồi nhét được nữa, đành phải bỏ bớt.
Đầu tiên là
các loại tạp chí Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Người đưa tin Unesco “lên đường”. Mình đã cất công sưu tầm hai loại
tạp chí này trong nhiều năm tuổi trẻ. Cuốn nào bình thường thì đã loại bỏ, chỉ
giữ lại những cuốn hay. Vậy mà bây giờ tập hợp lại cũng thành một đống ngất ngưởng,
chỉ tổ sướng mấy bà thu mua ve chai!
Xếp thứ hai
trong danh sách loại bỏ là các loại sách nghiên cứu phê bình văn học. Nhớ hồi
xưa, lúc còn học ở trường TH, sách này đâu dễ kiếm! Lứa tụi mình phải đi lùng từng
quyển ở khắp nơi. Mài đũng quần trong thư viện của trường không đủ, phải chạy
sang thư viện ĐH Sư phạm, vờ trà trộn với sinh viên Sư phạm để được mượn sách đọc.
Rồi ròng rã những ngày mang khúc bánh mì vào thư viện Khoa học Tổng hợp, Khoa học
xã hội, mượn cuốn sách xong rồi đọc ngấu nghiến, quên cả ăn, trưa mệt quá thì
lăn ra hành lang thư viện mà ngủ… Những cuốn sách thời đó sao mà quý giá làm vậy!
Sau này, khoảng một năm sau khi ra trường, có lần đi ngang qua nhà của một thầy
giáo, mình tình cờ bắt gặp một bà ve chai đang mua lại đúng những cuốn sách quý
giá một thời ấy. Sau mấy phút ngỡ ngàng do dự, đi qua rồi quay lại, cuối cùng
mình đề nghị bà bán lại toàn bộ chỗ sách ấy cho mình với giá không hẳn là rẻ,
nhưng có thể là quá rẻ so với niềm vui sướng của mình lúc đó. Vậy là mình được
sở hữu khoảng 50 cuốn sách mơ ước. Mình đem về nhà, cất kỹ và từ đó đến nay
không một lần nào… mở ra xem lại. (Mời đọc bài Lan man chuyện… Chim
tại đây).
Đứng thứ ba
là các loại sách mình “tha” về từ các cửa hàng sách cũ. (Mời đọc bài Sách cũ
tại đây). Rất nhiều cuốn mình bỏ tiền ra mua vì lý do đơn giản: trên trang đầu
cuốn sách có lời đề tặng. Ai đó đã tặng cho ai đó trong một chiều Sài Gòn đẫm
nước mưa, trong một chuyến đi công tác xa về, trong một dịp kỷ niệm đáng nhớ…
Ai đó đã tặng cho ai đó khi đứa con tinh thần của họ được xuất bản, khi niềm hạnh
phúc còn tươi mới, những lời đề tặng chan chứa yêu thương… Thế rồi vì những lý
do nào đó, những cuốn sách không còn được đặt trên giá mà lại phiêu bạt đến một
nơi bụi bặm ẩm thấp, nằm lẫn giữa vô số các loại sách tạp nhan khác. Mình mua về
vì không đành lòng nhìn thấy chúng nằm phơi ra đó như phơi bày những điều phũ
phàng, trần trụi. Mình cố làm một điều gì đó… chắc là để giữ lại một chút lãng
mạn còn sót lại… Nhưng bây giờ thì không thể nữa, đành để cho chúng ra đi! Đôi khi
ta có thể phải gạt đi điều tốt đẹp này để đổi lấy sự bình yên khác, dẫu trong
lòng day dứt lắm.
Sách vẫn còn
quá nhiều. Chồng tiếp tục cằn nhằn. Mình lại phải xử lý đống sách cũ giấy đã ngả
sang vàng nâu như màu bánh tráng nướng, chỉ cần đụng nhẹ vào là các trang sách
rơi ra tơi tả. Toàn những cuốn sẽ đứt từng khúc ruột nếu phải bỏ đi. Đó là những
cuốn sách đầu tiên trong đời khi mình biết đọc như Không gia đình, Túp lều bác Tôm, Truyện cổ An-đec-xen, Hai vạn dặm dưới
đáy biển, Mái trường thân yêu…, đến những cuốn gắn liền với một thời tuổi trẻ
như Những người khốn khổ, Tuổi mười bảy,
Hãy để ngày ấy lụi tàn, Chiến tranh và Hòa bình, Con đường đau khổ… Hầu hết
sách này đều có chữ của ba, mẹ, ông, bà, các dì các cậu ghi giúp tên mình ở
trang bìa lót, hoặc trịnh trọng hơn nữa là những lời đề tặng “Tặng cháu TH yêu quý nhân dịp…”. Một nửa
trong số đó đã theo mình suốt chiều dài hơn 1.700 cây số từ Hà Nội vào Sài Gòn
và đã ở bên mình suốt 40 năm nay. Mình nhắm mắt xé các trang bìa lót mang những
dòng chữ thân thương ấy và để kệ đống sách cho chồng muốn làm gì thì làm chứ
mình không đủ can đảm tự tay vứt đi.