Có những nỗi đau chẳng giống ai

Thế giới này có ba phần tư diện tích là nước. Nhà mình có ba phần tư đồ đạc là sách. Sách nhà mình có ba phần tư tổng số là… của mình.

Người ta bảo “Cháy nhà mới ra mặt chuột”, còn mình thì bảo “Sửa nhà mới ra mặt sách”. Trời đất ạ, cơ man nào là sách, dọn đến mấy ngày vẫn không xong! Chồng mình mồ hôi mồ kê nhễ nhại, mặt mày hầm hầm, liên tục cằn nhằn: “Em phải xem lại, bỏ được gì thì bỏ đi, chỗ đâu mà chứa!” Mình cũng mồ hôi mồ kê nhễ nhại, chẳng nói chẳng rằng, cứ lầm lũi buộc buộc, xếp xếp, nhồi chặt vào các thùng carton. Nhưng rồi cũng đến lúc không thể nhồi nhét được nữa, đành phải bỏ bớt.

Đầu tiên là các loại tạp chí Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Người đưa tin Unesco “lên đường”. Mình đã cất công sưu tầm hai loại tạp chí này trong nhiều năm tuổi trẻ. Cuốn nào bình thường thì đã loại bỏ, chỉ giữ lại những cuốn hay. Vậy mà bây giờ tập hợp lại cũng thành một đống ngất ngưởng, chỉ tổ sướng mấy bà thu mua ve chai!

Xếp thứ hai trong danh sách loại bỏ là các loại sách nghiên cứu phê bình văn học. Nhớ hồi xưa, lúc còn học ở trường TH, sách này đâu dễ kiếm! Lứa tụi mình phải đi lùng từng quyển ở khắp nơi. Mài đũng quần trong thư viện của trường không đủ, phải chạy sang thư viện ĐH Sư phạm, vờ trà trộn với sinh viên Sư phạm để được mượn sách đọc. Rồi ròng rã những ngày mang khúc bánh mì vào thư viện Khoa học Tổng hợp, Khoa học xã hội, mượn cuốn sách xong rồi đọc ngấu nghiến, quên cả ăn, trưa mệt quá thì lăn ra hành lang thư viện mà ngủ… Những cuốn sách thời đó sao mà quý giá làm vậy! Sau này, khoảng một năm sau khi ra trường, có lần đi ngang qua nhà của một thầy giáo, mình tình cờ bắt gặp một bà ve chai đang mua lại đúng những cuốn sách quý giá một thời ấy. Sau mấy phút ngỡ ngàng do dự, đi qua rồi quay lại, cuối cùng mình đề nghị bà bán lại toàn bộ chỗ sách ấy cho mình với giá không hẳn là rẻ, nhưng có thể là quá rẻ so với niềm vui sướng của mình lúc đó. Vậy là mình được sở hữu khoảng 50 cuốn sách mơ ước. Mình đem về nhà, cất kỹ và từ đó đến nay không một lần nào… mở ra xem lại. (Mời đọc bài Lan man chuyện… Chim  tại đây).

Đứng thứ ba là các loại sách mình “tha” về từ các cửa hàng sách cũ. (Mời đọc bài Sách cũ tại đây). Rất nhiều cuốn mình bỏ tiền ra mua vì lý do đơn giản: trên trang đầu cuốn sách có lời đề tặng. Ai đó đã tặng cho ai đó trong một chiều Sài Gòn đẫm nước mưa, trong một chuyến đi công tác xa về, trong một dịp kỷ niệm đáng nhớ… Ai đó đã tặng cho ai đó khi đứa con tinh thần của họ được xuất bản, khi niềm hạnh phúc còn tươi mới, những lời đề tặng chan chứa yêu thương… Thế rồi vì những lý do nào đó, những cuốn sách không còn được đặt trên giá mà lại phiêu bạt đến một nơi bụi bặm ẩm thấp, nằm lẫn giữa vô số các loại sách tạp nhan khác. Mình mua về vì không đành lòng nhìn thấy chúng nằm phơi ra đó như phơi bày những điều phũ phàng, trần trụi. Mình cố làm một điều gì đó… chắc là để giữ lại một chút lãng mạn còn sót lại… Nhưng bây giờ thì không thể nữa, đành để cho chúng ra đi! Đôi khi ta có thể phải gạt đi điều tốt đẹp này để đổi lấy sự bình yên khác, dẫu trong lòng day dứt lắm.

Sách vẫn còn quá nhiều. Chồng tiếp tục cằn nhằn. Mình lại phải xử lý đống sách cũ giấy đã ngả sang vàng nâu như màu bánh tráng nướng, chỉ cần đụng nhẹ vào là các trang sách rơi ra tơi tả. Toàn những cuốn sẽ đứt từng khúc ruột nếu phải bỏ đi. Đó là những cuốn sách đầu tiên trong đời khi mình biết đọc như Không gia đình, Túp lều bác Tôm, Truyện cổ An-đec-xen, Hai vạn dặm dưới đáy biển, Mái trường thân yêu…, đến những cuốn gắn liền với một thời tuổi trẻ như Những người khốn khổ, Tuổi mười bảy, Hãy để ngày ấy lụi tàn, Chiến tranh và Hòa bình, Con đường đau khổ… Hầu hết sách này đều có chữ của ba, mẹ, ông, bà, các dì các cậu ghi giúp tên mình ở trang bìa lót, hoặc trịnh trọng hơn nữa là những lời đề tặng “Tặng cháu TH yêu quý nhân dịp…”. Một nửa trong số đó đã theo mình suốt chiều dài hơn 1.700 cây số từ Hà Nội vào Sài Gòn và đã ở bên mình suốt 40 năm nay. Mình nhắm mắt xé các trang bìa lót mang những dòng chữ thân thương ấy và để kệ đống sách cho chồng muốn làm gì thì làm chứ mình không đủ can đảm tự tay vứt đi.

Trời vào hè nóng rẫy. Nóng quá nên dường như không kìm nén được thêm nữa, trời đành đổ một cơn mưa nhỏ. Mình đứng trên lan can nhìn xuống đường, thấy bà mua ve chai đang vội vã phủ tấm bạt che đống sách và đẩy chiếc xe chở đầy kỷ niệm của mình đi khuất dần. Có gì đó đang trôi đi cùng với cơn mưa, cũng có gì đó không thể trôi đi đâu được. Ừ thì trên đời vẫn có những nỗi đau chẳng giống ai mà!